در قانون مالیات های مستقیم، معافیت هایی برای تولید کنندگان مواد صنعتی و معدنی در نظر گرفته شده است. این معافیت ها مشروط به وجود شرایطی هستند.
فعالیت های تولیدی و معدنی
درآمدهای ناشی از فعالیت های تولیدی و معدنی در بخش های تعاونی و خصوصی به شرط آن که از طرف وزراتخانه های ذیربط برای آن ها پروانه بهره برداری صادر شده باشد یا قرارداد استخراج و فروش منعقد شده باشد از مالیات معاف می شوند. بنابراین بخش دولتی از چنین معافیتی برخوردار نخواهد بود
این معافیت ها از زمان شروع بهره برداری یا استخراج شروع می شود نه از زمان تاسیس این واحدهای تولید و صنعتی و میزان این معافیت در مناطق توسعه یافته و کمتر توسعه یافته متفاوت است.
معافیت 100 درصدی برای فعالیت های تولیدی و معدنی در مناطق کم تر توسعه یافته در نظر گرفته شده است. واحدهای تولیدی و صنعتی در صورتی که فعالیت خود را در مناطق کم تر توسعه یافته متمرکز کنند، به مدت 10 سال می توانند از این امتیاز استفاده کنند. فهرست مناطق کمتر توسعه یافته را دولت اعلام می کند. پیش بینی چنین معافیت هایی می تواند کمک موثری برای ایجاد اشتغال در این مناطق باشد.
اما در صورتی که این فعالیت ها در مناطق کم تر توسعه یافته نباشد میزان معافیت مالیاتی به 80 درصد کاهش خواهد یافت. تولید کنندگان در مناطق توسعه یافته به مدت چهارسال از زمان شروع بهره برداری یا استخراج می توانند از معافیت مالیاتی 80 درصدی استفاده کنند. چنان که معلوم است، برای تشویق فعالیت های تولیدی و معدنی معافیت بر درآمد قابل ملاحظه ای در زمانی طولانی برای صاحبان این مشاغل در نظر گرفته شده است.
حمایت از توسعه واحدهای صنعتی و معدنی
قانون نه تنها از ایجاد واحدهای تولیدی و معدنی حمایت می کند بلکه با پیش بینی معافیت های مالیاتی، سعی می کند صاحبان این واحدها را تشویق به توسعه کسب و کار خود کند. آن قسمت از سود شرکت های تعاونی و خصوصی که برای توسعه، بازسازی، نوسازی یا تکمیل واحدهای موجود صنعتی و معدنی خود با ایجاد واحدهای جدید صنعتی یا معدنی در آن سال مصرف شود از 65 درصد مالیات معاف خواهد بود. البته به این شرط که قبلا اجازه توسعه، تکمیل، یا ایجاد واحد صنعتی یا معدنی جدید در قالب طرح سرمایه گذاری معین از وزارتخانه ذی ربط تحصیل شده باشد. در صورتی که هزینه اجرای طرح یا طرح های یاد شده در هر سال مازاد بر سود همان سال باشد یا از هزینه طرح سرمایه گذاری کم تر باشد شرکت می تواند از معافیت مذکور در محاسبه مالیات سود سال های بعد حداکثر به مدت سه سال و به میزان مازاد مذکور و یا باقیمانده هزینه اجرای کامل طرح بهره مند شود.
حمایت از تولید کنندگان صنایع دستی
بخش دیگری از معافیت های مالیاتی برای تولید کنندگان صنایع دستی پیش بینی شده است. در حال حاضر درآمد کارگاه های فرش دستباف و صنایع دستی و شرکت های تعاونی و اتحادیه های تولید مربوط به این فعالیت ها از پرداخت مالیات معاف است. بنابراین کسانی که به این فعالیت ها روی آورند، می توانند از معافیت مالیاتی 100 درصدی استفاده کنند.
تولید فرهنگ نیز معاف از مالیات است. فعالیت های انتشاراتی و مطبوعاتی، فرهنگی و هنری که به موجب مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می شوند، از پرداخت مالیات معاف هستند. این موضوع در قانون مالیات های مستقیم پیش بینی شده است و دارای آیین نامه خاصی می باشد.
انتقال کارگاه ها و کارخانه ها به خارج شهر
دولت ها از معافیت های مالیاتی به عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف و برنامه های خود استفاده می کنند. نمونه چنین استفاده ای را می توان در تشویق واحدهای تولیدی به انتقال کارگاه یا کارخانه خود به شهرک های صنعتی دید. فعالیت تولیدی و معدنی که در شهر تهران و اصفهان و اطراف مراکز استان ها ایجاد شوند، نمی توانند از معافیت مالیاتی استفاده کنند. آن ها برای استفاده از این امتیاز، باید فعالیت خود را به خارج از شهر انتقال دهند.
در حال حاضر واحدهای تولیدی و معدنی که در شعاع 120 کیلومتری مرکز تهران و 50 کیلومتری مرکز اصفهان و 30 کیلیومتری مراکز استان ها و شهرهای دارای بیش از 300 نفر جمعیت تشکیل می شوند باید مالیات بردرآمد خود را کاملا پرداخت کنند. البته یک استثنا در این خصوص وجود دارد؛ شهرک های صنعتی که در شعاع 30 کیلومتری مراکز استان ها مستقر از مزیت معافیت مالیاتی برخوردارند.
کارخانه های واقع در محدوده آبریز تهران که تعداد کارکنان آن ها کمتر از 50 نفر نباشند در صورتی که تاسیسات خود را کلا به خارج از شعاع 120 کیلومتری مرکز تهران انتقال دهند، بر اساس ضوابطی که از طرف وزارت امور اقتصادی و دارای و وزارت ذیربط حسب مورد برقرار می شود تا 10 سال از تاریخ بهره برداری در محل جدید از پرداخت مالیات بردرآمد ناشی از فعالیت صنعتی مربوط معاف خواهند بود.
کارخانه های واقع در شعاع 120 کیلومتری تهران و حوزه استحفاظی شهرهای بزرگ (مشهد، تبریز، اهواز، اراک، شیراز، و اصفهان) که تاسیسات خود را کلا به شهرک های صنعتی مصوب انتقال دهند، به مدت 10 سال از تاریخ بهره برداری در محل جدید از پرداخت مالیات بر درآمد ناشی از فعالیت های صنعتی معاف خواهند بود. (برای آگاهی از محدوده آبریز شهر تهران به تبصره 4 ماده 138 قانون مالیات های مستقیم مراجعه کنید.)