آشنایی با کمیسون های مجلس( به اختصار)
نمایندگان مجلس مکلف اند عضو یکی از کمیسیون های مجلس باشند
به عبارت بهتر به منظور بررسي و اصلاح و تكميل لوايح دولت و طرح هاي قانوني كه نمايندگان و يا شوراهاي عالي استان ها بر طبق اصول 24 و 102 قانون اساسي به مجلس مي دهند به منظور تهيه و تمهيد طرح هاي لازم و انجام وظايف ديگري كه بر طبق قانون به عهده مجلس گذاشته شده است كميسيون هايي در مجلس تشكيل مي گردد. (ماده 33 آيين نامه داخلي)و اعضای هر کمیسیون در مجلس اغلب از 9 نفر تا پانزده نفر نماینده مجلس می باشند .
(وفق آیین نامه مجلس :هر نماینده به جز رئیس مجلس، ملزم است عضویت یکى از کمیسیون‌هاى تخصصى را بپذیرد و در صورت تمایل مى تواند در کمیسیون‌هاى دیگر مجلس، با حق اظهارنظر و بدون حق رأى شرکت کند.
و بطور کلی یک دوره تشکیل مجلس از چند کمیسیون تشکیل می شود که به شرح ذیل است:
كمیسیون آموزش و تحقیقات
این كمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده آموزش و پرورش عمومی، آموزش فنی و حرفه‌ای، آموزش عالی، تحقیقات و فناوری تشكیل می‌گردد.
كمیسیون اجتماعی
این كمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده امور اداری و استخدامی، كار، اشتغال، روابط كار و تعاون تشكیل می‌گردد.
كمیسیون اصل نودم قانون اساسی مجلس
این كمیسیون به منظور اجرای اصل نودم قانون اساسی تشكیل می‌گردد تا طبق قوانین مصوب مربوط به خود اداره و انجام وظیفه نماید.
اصل نودم قانون اساسی به این شرح است:
هر كسی شكایتی از طرز كار مجلس یا قوه مجریه یا قوه قضائیه داشته باشد، می‌تواند شكایت خود را كتبا به مجلس شورای اسلامی عرضه كند. مجلس موظف است به این شكایات رسیدگی كند و پاسخ كافی دهد و در مواردی كه شكایت به قوه مجریه و یا قوه قضائیه مربوط است رسیدگی و پاسخ كافی از آنها بخواهد و در مدت متناسب نتیجه را اعلام نماید و در موردی كه مربوط به عموم باشد به اطلاع عامه برساند.
كمیسیون اقتصادی
این كمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده اقتصاد و دارایی، بازرگانی داخل و بازرگانی خارجی تشكیل می‌شود.
كمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی
این كمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده سیاست و روابط خارجی، سیاست داخلی، شوراها، شهرداری‌ها، اطلاعات و امنیت داخلی، دفاع و امنیت خارجی و ثبت احوال مطابق این آئین‌نامه تشكیل می‌شود.
كمیسیون انرژی
این كمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده نفت، گاز، برق، سدها و نیروگاه‌های آبی و برقی، انرژی اتمی و انرژی‌های نو مطابق ضوابط این آئین‌نامه تشكیل می‌شود.
كمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات
این كمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده برنامه، بودجه، نظارت برنامه و بودجه و دیوان محاسبات و امور مالی مجلس و آمار و خدمات عمومی فنی و همچنین نظارت و مراقبت بر اجرای مقررات بودجه و امور مالی مجلس و نحوه هزینه كردن آن.
رسیدگی به عملكرد بودجه سالیانه مجلس و ارائه گزارش آن حداكثر تا پایان شهریور ماه سال بعد جهت چاپ و تفریغ بین نمایندگان و بازرسی و رسیدگی دقیق و نظارت در مورد كلیه اموال و اشیا منقول و غیرمنقول مجلس شورای اسلامی و ارائه گزارش سالیانه جهت چاپ و توزیع بین نمایندگان تشكیل می‌گردد.
كمیسیون بهداشت و درمان
این كمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده بهداشت و درمان، امداد، بهزیستی، تامین اجتماعی و بیمه‌های اجتماعی و هلال احمر تشكیل می‌گردد.
كمیسیون تحقیق
كمیسیونی است كه به منظور بررسی اعتبارنامه‌هایی كه توسط شعب مورد تایید قرار نگرفته است یا از سوی نمایندگان مورد اعتراض واقع شده است تشكیل می‌گردد.
این كمیسیون دارای 15 عضو اصلی و 15 عضو علی‌البدل می‌باشد.
اعضای اصلی و علی‌البدل این كمیسیون توسط شعب تعیین می‌گردند بدین صورت كه هر یك از شعبه‌های مجلس پس از تعیین هیات رئیس خود دو نفر از اعضای خود را كه آگاهی بیشتری به مسایل حقوقی داشته و از صلاحیت لازم برخوردار باشند را به عنوان اعضای اصلی و علی‌البدل كمیسیون تحقیق انتخاب می‌نمایند.
كمیسیون تدوین آئین‌نامه داخلی مجلس
این كمیسیون به منظور بررسی طرح‌های مربوط به مواد آئین‌نامه داخلی مجلس و اعلام نظر درباره آنها تشكیل می‌گردد.
اعضای این كمیسیون 15 نفر می‌باشند كه با معرفی یك نفر از هر شعبه تعیین می‌شوند.
كمیسیون صنایع و معادن
این كمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده صنایع، پست، مخابرات، معادن، پتروشیمی، صنایع هوافضا و ارتباطات تشكیل می‌شود.
كمیسیون عمران
این كمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده راه و ترابرای، مسكن، عمران شهری و عمران روستایی تشكیل می‌گردد.
كمیسیون فرعی
گاهی كار یك كمیسیون جنبه‌های مختلفی پیدا می‌كند كه هر چند محتاج بررسی جداگانه و تخصصی است كه در این صورت گروهی از اعضای كمیسیون اصلی كه مامور بررسی جنبه‌های خاص می‌شوند در قالب كمیسیونهای فرعی قرار می‌گیرند.
كمیسیون فرهنگی
این كمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده فرهنگ و هنر، ارشاد و تبلیغات، صدا و سیما و ارتباطات جمعی، تربیت بدنی و جوانان و زنان و خانواده تشكیل می‌گردد.
كمیسیون قضایی و حقوقی
این كمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده قضایی و حقوقی تشكیل می‌گردد.
كمیسیون كشاورزی، آب و منابع طبیعی
این كمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده كشاورزی، منابع آب، دام و طیور، شیلات، محیط زیست و هواشناسی تشكیل می‌شود
كمیسیون مشترك
در مواردی كه طرح یا لایحه‌ای در مجلس مطرح می‌شود و به تشخیص هیات رئیسه بررسی آن در حیطه كار چند كمیسیون باشد، كمیسیونی مشترك از اعضای كمیسیونهای مرتبط برای بررسی طرح یا لایحه مذكور تشكیل می‌گردد
تعداد اعضای كمیسیون مشترك 23 نفر می‌باشد كه سهم هر یك از كمیسیونهای مرتبط به وسیله هیات رئیسه مجلس مشخص می‌شود
در كمیسیون مشترك یك نفر به عنوان رئیس و دو نفر به عنوان نایبان رئیس یك نفر به عنوان مخبر و دو نفر به عنوان منشی مجموعا به عنوان هیات رئیسه كمیسیون با رای مخفی با ورقه و با اكثریت نسبی آرای اعضای كمیسیون انتخاب می‌شوند
كمیسیون ویژه
در مواردی كه مسایل مهم و استثنایی در كشور رخ می‌دهد مجلس به پیشنهاد حداقل 15 نفر و با تصویب در جلسه علنی كمیسیون ویژه‌ای برای رسیدگی و تهیه گزارشی در این ارتباط تشكیل می‌دهد.
اعضای این كمیسیون بنابه نظر پیشنهاد دهندگان هفت تا 15 نفر خواهند بود كه در جلسه علنی مجلس و با رای مخفی با ورقه و براساس اكثریت نسبی آرای نمایندگان حاضر انتخاب می‌شوند.
هیات رئیسه این كمیسیون با انتخاب یك نفر به عنوان رئیس دو نفر به عنوان نایبان رئیس یك نفر به عنوان مخبر و دو نفر به عنوان منشی شكل خواهد گرفت.
كمیسیونهای تخصصی مجلس
مجلس شورای اسلامی دارای 12 كمیسیون تخصصی می‌باشد كه هر یك در محدوده تخصصی خود به بررسی طرح‌ها و لوایح و سایر امور مرتبط با مجلس می‌پردازند.
12 كمیسیون تخصصی مجلس عبارتند از: آموزش و تحقیقات، اجتماعی، اقتصادی، امنیت ملی و سیاست خارجی، انرژی، برنامه و بودجه و محاسبات، بهداشت و درمان، صنایع و معادن، عمران، قضایی و حقوقی، كشاورزی، آب و منابع طبیعی
كمیسیونهای خاص مجلس
كمیسون‌های خاص مجلس شورای اسلامی عبارتند از كمیسیون تحقیق، كمیسیون تدوین آئین‌نامه داخلی مجلس، كمیسیون اصل نودم قانون اساسی و كمیسیونهای تخصصی.
آشنایی با کمسیون اصل نود مجلس
–مطابق قانون نحوه اجرای اصل نودم (90) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب 25/8/1365
فصل اول- تشکیلات کمیسیون
ماده 1– تشکیلات کمیسیون اصل نود، که بر اساس آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی تشکیل می‌شود دارای دو واحد می‌باشد:
الف- واحد رسیدگی به شکایات که اعضای آن کلاً از نمایندگان خواهد بود و طبق آیین‌نامه داخلی انجام وظیفه می‌نمایند.
ب- واحد دفتر که افراد آن از طرف هیأت رئیسه مجلس معین می‌شوند. حدود وظایف و اختیارات کارکنان واحد به وسیله هیأت رئیسه کمیسیون تعیین می‌شود و زیر نظر رئیس کمیسیون انجام وظیفه می‌نمایند.
تبصره- هیأت رئیسه کمیسیون اصل نود می‌تواند برای هر یک از واحدهای فوق به تعداد مورد نیاز بخش‌هایی را تشکیل دهد.
فصل دوم- صلاحیت و حدود اختیارات کمیسیون
ماده 2– علاوه بر اختیارات مصرحه در ماده واحده مصوب 1/11/1359 و تبصره الحاقی آن مصوب 5/2/1364، این کمیسیون می‌تواند جهت کسب اطلاعات کافی از مسؤولین مذکور در آن ماده دعوت یا مستقیماً با آنها مکاتبه نمایند و آنها مکلف به اجابت هستند و در صورت تخلف و ثبوت جرم عدم پاسخگویی توسط کمیسیون اعلام آن، دادگاه صالح موظف است خارج از نوبت رسیدگی و در صورت ثبوت جرم مقدار کیفر مذکور در تبصره ماده واحده را مشخص و نتیجه را به کمیسیون اعلام نماید و در این پرونده دادگاه رسیدگی‌کننده به جرم عدم پاسخگویی حق رسیدگی به اصل شکایتی را که در کمیسیون مطرح است ندارد.
تبصره 1- هر بخش می‌تواند با موافقت رئیس کمیسیون در صورتی که مقتضی بداند از شاکی و مشتکی‌عنه برای ادای توضیحات و روشن شدن چگونگی موضع دعوت به عمل آورد و عدم اجابت مشتکی عنه تخلف محسوب و لیکن مجازات مذکور در ماده (2) این قانون را نخواهد داشت.
تبصره 2- دبیرخانه موظف است نامه‌های طبقه‌بندی شده و مستقیم را بدون گشودن، ثبت و در اختیار هیأت رئیسه کمیسیون قرار دهد.
ماده 3– چنانچه شکایتی نیاز به تحقیق و بررسی داشته باشد کمیسیون می‌تواند بازرس یا بازرسانی را از میان نمایندگان مجلس شورای اسلامی به انتخاب هیأت رئیسه کمیسیون اعزام نماید. در این صورت مسؤولین ذی‌ربط موظفند همکاری لازم را از هر جهت با آنان معمول دارند.
تبصره- بازرس یا بازرسان اعزامی می‌توانند در صورت لزوم فرد یا افراد متخصصی را هر چند غیرنماینده باشد، با تصویب هیأت رئیسه کمیسیون همراه خود برای بازرسی دعوت نماید.
ماده 4– بازرس یا بازرسان موظفند کلیه موازین شرعی را رعایت و گزارش مأموریت خود را به انضمام نظریات کتبی فرد یا افراد متخصص در مواردی که همراه باشند، با امضاء حداکثر ظرف مدتی که هیأت رئیسه کمیسیون معین می‌نماید تسلیم کمیسیون نمایند.
ماده 5– کمیسیون صرفاً به شکایاتی که از روش و طرز کار مجلس یا قوای مجریه و قضاییه باشد رسیدگی می‌نماید.
تبصره- کمیسیون پس از بررسی لازم و احراز تخلف از دادگاه صالح تقاضای رسیدگی قضایی خارج از نوبت را می‌نماید. دادگاه مکلف است پس از صدور حکم نتیجه را به کمیسیون اطلاع دهد.
ماده 6 – تغییر شغل و پست در وضعیت مسؤول و یا مأمور متخلف از نظر رسیدگی تأثیری نخواهد داشت.
ماده 7 – مسؤولین مذکور در ماده واحده مصوب 1/11/1359 در صوتی که عمداً جواب خلاف واقع به کمیسیون داده باشند، موضوع با اعلام کمیسیون در مراجع قضایی رسیدگی خواهد شد.
ماده 8 – رسانه‌های عمومی از قبیل صدا و سیما و روزنامه‌ها در صورت تمایل به اعلان گزارشاتی را که مربوط به عموم باشد و کمیسیون اصل نود از طریق تریبون مجلس اعلام می‌کند بدون هر نوع تغییر و تفسیری به اطلاع عامه برسانند. متخلف طبق قوانین مربوطه مجازات خواهد شد.
ماده 9 – کلیه مقررات مغایر با این قانون از تاریخ لازم‌الاجرا شدن ملغی خواهد شد.
وفق قانون اجازه مکاتبه و تحقیق مستقیم به کمیسیون اصل نودم (90) با دستگاه‌های دولتی جهت رسیدگی به شکایات مردم مصوب 1/11/1359
ماده واحده– کمیسیون اصل نودم (90) می‌تواند با قوای سه‌گانه جمهوری اسلامی و تمام وزارتخانه‌ها و ادارات و سازمان‌های وابسته به آنها و بنیادها و نهادهای انقلابی و مؤسساتی که به نحوی از انحاء به یکی از قوای فوق‌الذکر مربوط می‌باشند، مستقیماً مکاتبه یا به آنها مراجعه نماید و برای رسیدگی به شکایاتی کتبی که از طرف مسؤولین مربوطه بدون جواب مانده و یا جواب قانع‌کننده بدانها داده نشده و رفع مشکلات توضیح بخواهد و آنها مکلفند در‌اسرع وقت جواب کافی بدهند.
تبصره- مسؤولین و مأمورین مذکور در ماده واحده مصوبه 1/11/1359 مجلس شورای اسلامی مکلفند پاسخ کافی و مستند خود را حداکثر ظرف یک ماه از تاریخ وصول کتباً به کمیسیون اصل نود اعلام دارند، تخلف از این قانون جرم محسوب و متخلف به مجازات حبس از سه ماه تا یک سال و انفصال از خدمات دولتی از شش ماه تا یک سال محکوم خواهد شد و موضوع تخلف در مراجع صالحه قضایی با درخواست کمیسیون قابل رسیدگی است و مراجع مذکور موظفند به آن گونه جرائم به صورت فوق‌العاده و خارج از نوبت رسیدگی و بلافاصله پس از ثبوت جرم و صدور حکم اعمال مجازات نموده و مراتب را به کمیسیون مزبور اعلام دارند.
